Μια ακόμα συναρπαστική εμπειρία η συνάντηση με το Νίκο Σιδέρη στην παρουσίαση του βιβλίου του "Μιλώ για την κρίση με το παιδί"

Συναρπαστικός ο ψυχαναλυτής και συγγραφέας Νίκος Σιδέρης και στην τρίτη του επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ καθώς παρουσίασε αυτή τη φορά το νέο του βιβλίο

ΜΙΛΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ

Εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται

σε μια εκδήλωση που άγγιξε τις 3 ώρες και καθήλωσε στην κυριολεξία το ακροατήριο που τον αντάμειψε με την προσήλωση στην ομιλία του και τον καταιγισμό ερωτήσεων που ακολούθησαν.

Σας παρουσιάζουμε μια περίληψη των κυριοτέρων θέσεων που διατύπωσε.

Παρακολουθώντας τα τελευταία χρόνια τις επιπτώσεις της κρίσης στην ψυχολογία των ανθρώπων, μικρών και μεγάλων, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ένα φαινόμενο αδιανόητο πριν την κρίση. Συγκεκριμένα, μια παράδοξη, τραγική ευχή των Ελλήνων (το τονίζω: Ελλήνων) γονέων, που όλο και συχνότερα την ακούς σε πλήθος περιστάσεις. Ακούς, δηλαδή, Έλληνες γονείς να εύχονται να φύγουν μακριά και να μη γυρίσουν «γιατί τι να κάνουν σ’ αυτή τη χώρα…»

Αυτή η ευχή αισθάνθηκα ότι αντιπροσωπεύει την πιο πυκνή και πικρή συμπύκνωση της τραγωδίας που ζούμε. Και ότι είναι το καμπανάκι που μας επισημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε ένα μεγάλο κίνδυνο: Να δούμε την κρίση να παράγει, σε βάθος χρόνου, πέρα από υλικές και ψυχικές ζημίες, νέες χαμένες γενιές παιδιών.

Ποιοί είναι όμως οι ψυχολογικοί μηχανισμοί της κρίσης όπως τη ζούν οι μεγάλοι σε όλα τα επίπεδα – καθημερινότητα και σκέψεις για το μέλλον, εργασία και πολιτική, προσωπική και κοινωνική ζωή, παντού… και δεύτερο, τι περιμένουν τα παιδιά από τους μεγάλους, ώστε να προστατευτούν από την κρίση και (γιατί όχι) να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι μέσα από τη δυσκολία και τη δοκιμασία;

Ποιοι είναι οι ψυχολογικοί μηχανισμοί της κρίσης;

Είναι δύο ειδών: Ψυχοδιανοητικοί και ψυχοσυναισθηματικοί. Όλοι συγκλίνουν στην παραγωγή των χαρακτηριστικών στάσεων που δεσπόζουν σήμερα και είναι το «μούδιασμα» και το ότι οι άνθρωποι μοιάζουν «τρελαμένοι».

Ο κύριος ψυχοδιανοητικός μηχανισμός ονομάζεται «διπλός δεσμός». Είναι η εμπλοκή της σκέψης, που προκύπτει όταν οι άνθρωποι υφίστανται την πίεση παράδοξων μηνυμάτων που αλληλοακυρώνονται, χωρίς να επιτρέπεται να σκεφτείς σχετικά μ’ αυτό το παράδοξο.  Στην περίπτωση της Ελλάδας σήμερα, αυτή η επικοινωνιακή μηχανή παραγωγής διανοητικής εμπλοκής συνίσταται στο εξής σύμπλεγμα: Ένα πρώτο μήνυμα λέει 

• «Αν αντισταθείς, χάθηκες» (=πτώχευση, καταστροφή…). Ένα δεύτερο μήνυμα λέει 
• «Αν υποκύψεις, χάθηκες» (=ανεργία, φτώχεια, μιζέρια…). Κι ένα τρίτο 
• απαγορεύει τη σκέψη, εφόσον «Είναι μονόδρομος» αφού «Το είπε η τρόικα». 

       Πέρα από την ψυχολογία νέο-ραγιαδισμού που καλλιεργεί μια τέτοια επικοινωνιακή θύελλα, το χειρότερο είναι ότι, μπλοκάροντας τη σκέψη των ανθρώπων, καθιστά ανέφικτες τις δύο βασικές αρετές που απαιτεί η αντιμετώπιση της κρίσης και είναι η νηφαλιότητα και η ορθολογική σκέψη. Γι’ αυτό οι άνθρωποι είναι μουδιασμένοι και «τρελαμένοι».

Τον ψυχοδιανοητικό αυτό μηχανισμό συμπληρώνουν ορισμένα ψυχοσυναισθηματικά πάθη, όπου δεσπόζουν τα εξής: Απόγνωση, ανήμπορη οργή, φόβος (έλλογος και άλογος), αγωνιώδης αναμονή. Όλο το εν λόγω σύμπλεγμα κάνει τους ανθρώπους να υποφέρουν, αλλά να μην ξέρουν να εκφράσουν πώς και να αντιδράσουν ορθολογικά και αποτελεσματικά.

Υπάρχει αντίδοτο σ’ αυτή τη δοκιμασία;

Ναι, υπάρχει. Προφανώς, αναφέρομαι στο ψυχολογικό επίπεδο, στο πεδίο της προσωπικής στάσης. Ευρύτερες διεργασίες είναι επίσης αναγκαίες, όπως μία βαθιά διανοητική και ηθική μεταρρύθμιση, μια «θεραπεία αλήθειας», ή η επιστροφή στους ανθρώπους, μακριά από τις σειρήνες του καταναλωτικού ναρκισσισμού. Ωστόσο, στο προσωπικό επίπεδο, αντίδοτο υπάρχει, και για τους μεγάλους και για τα παιδιά.

Ειδικά τα παιδιά, τι περιμένουν από τους μεγάλους σ’ αυτές τις συνθήκες;

Περιμένουν ομπρέλα και λόγια. Δηλαδή, οι μεγάλοι να τους παράσχουν πρακτική προστασία, συναισθηματική υποστήριξη, αλλά και λόγια που δίνουν νόημα στη δοκιμασία και δείχνουν τον τρόπο υπέρβασης της αντιξοότητας.

Θα μπορούσε να κωδικοποιηθεί αυτό το αντίδοτο;

Έχει πέντε συστατικά: 

• Κοντά, που σημαίνει ότι, στα δύσκολα, ο καθένας, και ειδικά το παιδί, πρέπει και μπορεί να στραφεί στους δικούς του ανθρώπους, να ζητήσει και να προσφέρει υποστήριξη και αλληλεγγύη, όπως τα παιδιά του Λυκείου στην Αχαΐα που πρόεφεραν τα χρήματα για την πενταήμερη εκδρομή τους για να χειρουργηθεί ένα παιδί σε άλλη πόλη. 
• Μαζί, που σημαίνει μην κλείνεσαι στον πόνο σου γλύφοντας τις πληγές σου, αλλά μίλα και μοιράσου τα ζόρια και τα βάσανα με όσους μπορούν να σε ακούσουν, να σου μιλήσουν και, ενδεχομένως, να σου προσφέρουν και πρακτική υποστήριξη. 
• Πλατιά, που σημαίνει μην κολλάς μόνο σε ότι σε ζορίζει, στην αναποδιά, αλλά δες και την ευρύτερη εικόνα και τι μπορεί να σε προσανατολίσει και να σε υποστηρίξει σ’ αυτήν. 
• Σκέψη και προσπάθεια, που σημαίνει  ότι στα δύσκολα δεν χρειάζεται δύναμη, αλλά τέχνη. Και τέχνη για τον άνθρωπο σημαίνει πάνω απ’ όλα σκέψη – μαζί με έμπρακτη προσπάθεια, για να μη μείνει η σκέψη άγονο άλεσμα ιδεών χωρίς αντίκρισμα. 
• Και πέμπτο, αξιοπρέπεια, που σημαίνει ότι, όσα κι αν κερδίσεις, αν ξεπουλήσεις την αξιοπρέπειά σου τα έχασες όλα – ενώ όσα κι αν χάσεις και υποστείς, αν διαφυλάξεις την αξιοπρέπειά σου, δεν έχασες τίποτα.

Και πώς μιλάμε στο παιδί γι’ αυτά;

Του μιλάμε αφού πρώτα το ακούμε και φροντίζοντας να γνωρίζουμε τον κόσμο του. Του μιλάμε στην κατάλληλη στιγμή, σε γλώσσα που όχι μόνο την κατανοεί, αλλά και η οποία μιλάει όχι μόνο στη λογική, αλλά και στη φαντασία και στο συναίσθημα του παιδιού – αλλιώς, και το καλύτερο, αλλά «ψυχρό» επιχείρημα, θα πάει χαμένο. Αυτός είναι ο λόγος που το καλύτερο εργαλείο που διαθέτουν γονείς, παιδαγωγοί και κάθε μεγάλος προκειμένου να μιλήσει στο παιδί, είναι να του μιλά με ιστορίες.

Η εκδήλωση ήταν συνδιοργάνωση του βιβλιοπωλείου ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ και του Κέντρου Λογοθεραπείας, Ειδικής Αγωγής και Αυτισμού ΕΠΙ-ΛΕΚΤΟΝ